Πρόγραμμα 1ης Ημέρας Ορθολογισμού 2017 – Τετάρτη 22 Μαρτίου στις 20:00
Αμφιθέατρο Ι4 Συνεδριακού Κέντρου Πανεπιστημίου Πατρών
Πληροφόρηση, παραπληροφόρηση και ορθολογισμός
Ιωάννης Τσάκωνας, Αναπληρωτής προϊστάμενος Βιβλιοθήκης Πανεπιστημίου Πατρών
Περίληψη: Ο δρόμος προς τον ορθολογισμό είναι ένας δύσβατος δρόμος. Στη σύγχρονη εποχή, όπου τα μέσα του διαδικτύου, ο εκδημοκρατισμός τους και η κοινωνική διαδικτυωσή των αναγνωστών τους έχουν επικρατήσει ως η κυρίαρχη πρακτική της ενημέρωσης, κρύβονται κίνδυνοι για μια αντικειμενική πρόσληψη της πραγματικότητας. Η επιστημονική σκέψη τίθεται εν αμφιβόλω, είτε λόγω επισφαλών επικλήσεων, είτε λόγω υπερπληροφόρησης. Ως εκ τούτου έχουν προκύψει διάφορες στρεβλώσεις της πραγματικότητας με κορυφαία την αναφορά στα ‘εναλλακτικά δεδομένα’ των συνεργατών του νέου Προέδρου των ΗΠΑ. Στη συγκεκριμένη ομιλία θα παρουσιαστούν ενδεικτικά φαινόμενα παραπληροφόρησης και θα προταθούν τρόποι διάλυσής τους. Οι τρόποι αυτοί κυμαίνονται από γενικούς έως εξειδικευμένους και από απλά μέσα άσκησης της ευθυκρισίας έως χρήση επιστημονικής πληροφόρησης. Χρησιμοποιώντας αναφορές από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Τζώρτζ Όργουελ ‘1984’ θα γίνει μια σύνδεση με την έννοια του αυταρχισμού και θα αναδείξει την ιδέα ότι ο ορθολογισμός -και όχι οι ψευδαισθήσεις του- είναι μέσο απελευθέρωσης του σύγχρονου ανθρώπου και ορθής κοινωνικοποίησής του.
Ορθολογισμός στην ελληνική εκπαίδευση
Αλέξανδρος Βερεκέτης, Βιολόγος-Εκπαιδευτικός
Περίληψη: Η ελληνική εκπαίδευση συχνά κατηγορείται ότι ενθαρρύνει την αποστήθιση και δεν προάγει την κριτική σκέψη. Η ομιλία διερευνά κατά πόσο το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα καλλιεργεί την ορθολογική σκέψη και προτείνει τρόπους ενίσχυσης όχι μόνο της κριτικής σκέψης αλλά και της δημιουργικής.
Πόσο χειρότερα θα πάει ο κόσμος επιτέλους; (Μία ψύχραιμη ματιά στα δεδομένα που έχουμε)
Θεόφιλος Στεργίου, Ψυχίατρος, αντιπρόεδρος του Ωρίωνα
Περίληψη: Τα τελευταία 7 χρόνια η χωρά μας και οι άνθρωποί της έχουν υποστεί μια άνευ προηγουμένου απώλεια ποιότητας ζωής εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Όμως αυτό δε φαίνεται να είναι ξεκομμένο από μια παγκόσμια λαίλαπα κακοτυχιών, αρνητικών συγκυριών, πολέμων, φτώχιας, πείνας και ακραίων αντιθέσεων της ανθρωπότητας τουλάχιστον τα τελευταία 20 έτη. Κάθε μέρα μαθαίνουμε και ένα καινούριο άσχημο νέο για την ανθρωπότητα και το μέλλον της. Και σα να μην έφταναν αυτά, πράγματα που θεωρούσαμε μέχρι πρότινος μεγάλα άλματα για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των ανθρώπων, αποδεικνύονται ότι δεν ήταν παρά παιχνίδια κέρδους μεγάλων κολοσσών εταιρειών (φαρμακευτικών, εταιριών όπλων, ερευνητικών επιχειρήσεων κα). Πριν 30 περίπου χρόνια, η κατάρρευση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού, έκανε την ανθρωπότητα να πιστέψει ότι ο πόλεμος τελείωσε. Υπήρχε διάχυτη η αισιοδοξία για το μέλλον και η παγκόσμια κυριαρχία των φιλελεύθερων πολιτικά και καπιταλιστικών οικονομικά κοινωνιών φάνηκε να είναι η λύση για όλα τα προηγούμενα δεινά.
Τι μπορεί όμως να πήγε τόσο στραβά για να φτάσουμε εδώ που είμαστε πλέον; Μήπως τελικά τα άσχημα χρόνια είναι απλά μια παρένθεση στην πορεία του κόσμου προς τη βελτίωση; Ή μήπως θα συνεχίσουμε να πηγαίνουμε από το κακό στο χειρότερο; Υπάρχει ελπίδα; Ή κάπου έχουμε κάνει λάθος; Και εν τέλει, ποιο είναι αυτό το λάθος; Μήπως απλά διαβάζουμε λάθος τα στοιχεία;
Πρόγραμμα 2ης Ημέρας Ορθολογισμού 2017 – Τετάρτη 29 Μαρτίου στις 20:00
Αμφιθέατρο Ι4 Συνεδριακού Κέντρου Πανεπιστημίου Πατρών
Οικονομικός Αναλφαβητισμός και Πολιτική Άγνοια στις Σύγχρονες Δημοκρατίες
Γιούλη Φωκά-Καβαλιεράκη, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας των Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάσκουσα Θεωρία Ορθολογικής Επιλογής στο τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας & Θεωρίας της Επιστήμης.
Περίληψη: Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στις δημοκρατίες είναι η έλλειψη επαρκούς πληροφόρησης των ψηφοφόρων και η ταυτόχρονη ύπαρξη συγκεκριμένων γνωστικών προκαταλήψεων. Οι σχετικές εμπειρικές έρευνες από τα οικονομικά, τις πολιτικές επιστήμες και την ψυχολογία μας δείχνουν ότι οι πολίτες στην πλειοψηφία τους, όχι μόνο δεν είναι καταρτισμένοι σε ζητήματα πολιτικής και οικονομίας, αλλά συνήθως έχουν πλήρη άγνοια ή παρανοήσεις για πολύ βασικά θέματα που αφορούν τη δική τους χώρα ή την ευρύτερη διεθνή κοινότητα. Δεν κατανοούν ή παρανοούν στοιχειώδεις έννοιες οικονομικών, δεν γνωρίζουν γεγονότα της επικαιρότητας και δεν αντιλαμβάνονται τη σχέση όλων αυτών με τις αντίστοιχες πολιτικές που προτείνονται ή εφαρμόζονται. Επιπλέον διαθέτουν κάποιες βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις που βασίζονται σε λανθασμένες αντιλήψεις και σε γνωστικές πλάνες. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται πολιτική άγνοια και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα για τον θεσμό της δημοκρατίας.
Η λογική ως τρόπος έκφρασης, η επιχειρηματολογία και ο δρόμος προς τον ορθολογισμό στο δημόσιο λόγο και διάλογο
Κατερίνα Καραδημήτρη, Προπονήτρια ρητορικής, ιδρυτικό μέλος της Ρητορικής Εταιρείας Ελλάδος
Περίληψη: Στην εποχή των ψεύτικων ειδήσεων και του έντονα συναισθηματικού πολιτικού λόγου, υπάρχει χώρος για ορθολογισμό; Παρότι η τεχνολογία και η κοινωνική δικτύωση έχουν δώσει πολλούς νέους διαύλους επικοινωνίας μεταξύ των πολιτών, ο δημόσιος διάλογος απειλείται, λόγω της αυξανόμενης δημοφιλίας των ακραίων πολιτικών ιδεολογιών και της αίσθησης αβεβαιότητας που επεκτείνεται στις δυτικές κοινωνίες. Για να επιστρέψει η λογική στο δημόσιο λόγο χρειάζεται θωράκιση από τον λαϊκισμό, ενημέρωση και παρρησία. Ποιοι είναι οι μηχανισμοί που θα βοηθήσουν την κοινωνία να επιστρέψει σε μία πιο ψύχραιμη και προσοδοφόρα έκφραση;
Ορθολογικότητα, Ελευθερία και Πατερναλισμός: Από την “ζοφερή επιστήμη” στο “nudge”
Αριστείδης Χατζής , Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη. Ο Φιλελευθερισμός στον 19ο αιώνα είχε έντονα τα στοιχεία μια ελιτίστικης ιδεολογίας. Συνδεδεμένος με την αστική τάξη και τις μορφωμένες ευκατάστατες ελίτ απέρριπτε συνήθως την καθολική ψηφοφορία. Για τους πρώτους φιλελεύθερους το δικαίωμα της ψήφου έπρεπε να συνοδεύεται από ευθύνη και ωριμότητα που σου προσέδιδε η ιδιοκτησία, ο πλούτος ή η εκπαίδευση. Η μεταμόρφωση του φιλελευθερισμού ξεκίνησε με τη σύνδεσή του με την οικονομική θεωρία μετά την οριακή επανάσταση (marginal revolution) στα οικονομικά που έδωσε έμφαση στην υποκειμενικότητα των προτιμήσεων. Οι φιλελεύθεροι υιοθέτησαν σταδιακά αλλά πλήρως τη βασική ιδέα της οικονομικής ορθολογικότητας: το κάθε άτομο είναι ο καλύτερος κριτής των συμφερόντων του – κανείς, κατά τεκμήριο, δεν μπορεί να αποφασίσει καλύτερα για τις δικές του υποθέσεις. Όμως αυτή η ιδέα των οικονομολόγων δέχθηκε κριτική ήδη από τον 19ο αιώνα. Επειδή οι οικονομολόγοι θεωρούσαν τις προτιμήσεις όλων των ανθρώπων ως ισάξιες, η επιστήμη τους κατηγορήθηκε ως «ζοφερή». Αλλά από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα οι φιλελεύθεροι και οι οικονομολόγοι αντιμετωπίζουν τον ίδιο αντίλογο: τα άτομα δεν είναι και τόσο ορθολογικά, κάποιου είδους πατερναλισμός είναι πάντα απαραίτητος για να τα προστατεύσει από τα λάθη τους. Τα συμπεριφορικά οικονομικά, που ασκούν πλέον σημαντική επιρροή στην οικονομική επιστήμη, αμφισβητούν την βασική προκείμενη των οικονομολόγων, θεωρούν ότι τα άτομα κάνουν συστηματικά λάθη και υποστηρίζουν έναν ήπιο είδος πατερναλισμού που έχει τη μορφή της απλής παρώθησης (nudge). Μάλιστα ονομάζουν αυτόν τον πατερναλισμό «φιλελεύθερο». Είναι όμως;